مقاله اقتصاد سياسي رسانه‌ها

مقدمه

بي‌توجهي مطالعات تجربي به نقش نظام‌هاي ارتباطي و ساختارهاي اقتصادي و سياسي، و نبود ديدگاه انتقادي در آنها، سبب شد كه نظريه‌هاي انتقادي، اين نوع مطالعات را به چالش فراخوانند.

مكتب اقتصاد سياسي رسانه‌ها ازجمله مكاتب انتقادي است كه تحت تأثير آراي انديشمنداني چون “هربرت شيلر و دالاس اسمايت” از دهه ۱۹۷۰ ميلادي به بعد گسترش يافت.اين مكتب بر اين باور است كه رسانه‌ها مجاري انتقال محتواي فرهنگي هستند. اين محتوا مستقل از رسانه‌ها شكل گرفته است.

آنان، همانند ساير محققاني كه نسبت به جامعه ديدگاهي سوسياليستي دارند، ضمن مطالعه تاريخي نظام سرمايه‌داري جهاني نتيجه مي‌گيرند كه نظرات حاكم بر جامعه، همان نظرات طبقه حاكم است، طبقه‌اي كه به‌مثابه قدرت مادي در جامعه حضور دارد و قدرت فرهنگي و معنوي حاكم نيز هست.

بنابراين نظريه‌پردازان اين مكتب بر ساختارهاي پايه‌اي و بنيان‌هاي اقتصادي جامعه تأكيد مي‌كنند و براي درك شكل و محتواي رسانه‌ها به بررسي چگونگي توزيع منابع عظيم رسانه‌اي و صنايع اطلاعاتي و كساني كه آنها را كنترل مي‌كنند مي‌پردازند.
ازاين‌رو، طبيعي است كه در آثار آنان، چگونگي تداخل متقابل مؤلفه‌هاي فرهنگي و اطلاعاتي و «محيط‌ سياسي – اقتصادي ‌مورد توجه قرار گيرد و روش‌شناسي آنان، نگرشي نهادي شامل تاريخ، فن‌آوري، سياست و اقتصاد باشد.

در ميان مكاتب انتقادي، مكتب اقتصاد سياسي با موضوع وسايل ارتباط جمعي بنيادي‌تر برخورد كرده است. مطالعه اين مكتب، باتوجه به شرايط جهاني معاصر اهميت بسياري دارد. اكنون روند جهاني‌سازي سرمايه‌داري شتابي روزافزون گرفته و تلاش‌هاي كشورهاي نورسته و انقلابي جهان در رهايي از قيد و بندهاي وابستگي اقتصادي، فرهنگي و سياسي با دشواري همراه شده است.

شيفتگي نابخردانه در استفاده از فن‌آوري‌هاي نوين ارتباطي و اطلاعاتي و چشم بستن به روي منافع و مصالح بلندمدت ملي و غفلت از سياست‌گذاري روشن‌بينانه ارتباطي پيامدهايي سنگين دارد.

اين شيفتگي غفلت، ناشي از القائات ديدگاه‌هايي است كه به «جبر فن‌آوري» باور دارند و آينده‌اي خوشبينانه و تخيلي از جهان – به واسطه فن‌آوري‌هاي نوين – به تصوير مي‌كشند. توجه به ديدگاه‌هاي انتقادي و موشكافي ديدگاه‌هاي تجربي، مانع عمق يافتن وابستگي‌ها، بروز بحران‌هاي اجتماعي و فرهنگي، و اتلاف سرمايه‌هاي مادي و انساني خواهد شد.

در اين مقاله، براي بحث درباره ماهيت اقتصاد سياسي، ابتدا فرض‌هاي اساسي آن مورد توجه قرار مي‌گيرد، سپس به ديدگاه‌هاي مربوط به مسائل عمومي اقتصاد سياسي اشاره مي‌شود و در ادامه ويژگي‌هاي اقتصاد بازاري و آثار آن بر روي تصميمات سياسي مورد بحث قرار خواهند گرفت.

در مبحث اقتصاد سياسي رسانه‌ها ابتدا به اهميت و چارچوب تحليل اقتصاد سياسي رسانه‌ها اشاره مي‌شود و بعد رابطه فرهنگ و اقتصاد سياسي رسانه‌ها و حكومت انحصارهاي اقتصادي بر رسانه‌ها پي‌گيري خواهد شد.

در اين خصوص به‌ويژه به پيوند تاريخي توسعه ارتباطات با اقتصاد سياسي و همكاري‌ها و رقابت‌هاي بزرگ مالكان انحصارهاي رسانه‌اي اشاره مي‌شود. همچنين ديدگاه‌هاي صاحب‌نظران به اختصار مطرح مي‌شود.

ماهيت اقتصاد سياسي

براي درك ماهيت اقتصاد سياسي، بايد جنبه‌هاي اجتماعي، اقتصادي و سياسي جامعه و كنش و واكنش متقابل اين نهادها با يكديگر مورد توجه قرار گيرد. دولت، بازار و روابط متقابل بين اين دو، واژه‌هاي كليدي اقتصاد سياسي هستند.

فهرست
مقدمه
ماهیت اقتصادسیاسی
اقتصادسیاسی رسانه ها
چارچوب مفهومی مکتب اقتصادسیاسی رسانه ها
پیوند تاریخی توسعه ارتباطات بااقتصادسیاسی
مروری بردیدگاه های هربرت شیلر (هربرت شیلر)
خصوصی سازی – تضعیف بخش عمومی
خصوصی سازی ایدئولوژیک و تبلیغات
نظریه های اندیشمندان در مورد اقتصاد سیاسی رسانه ها
ریموند ویلیامز
نیکلاس  گارنهام
ادوارد هرمان و نائوم چامسکی
سیس . جی . هاملینک
یحیی کمالی پور
حمید مولانا
فرد فیجس
آرماند ما تلار
جیمز دی هالوران
مجید تهرانیان
جمع بندی
منابع